آرايه هاي ادبي

 

بخش دوم

قالبهاي شعر فارسي

 

 

درس 3

1-      قصيده را تعريف کنيد و بنويسيد که از چه قرني و به تقليد از چه شعري پديد آمد؟

قصيده شعري است که مصراع اول و مصراعهاي زوج آن هم قافيه اند و تعداد ابيات آن از پانزده بيت بيشتر است. از نيمه قرن سوم ه.ق در ادبيات فارسي به تقليد از شعر عربي پديد آمد.

 

2-      اصلي ترين قسمت قصيده چه بخشي است؟ توضيح دهيد.

«تنه اصلي» قصيده است. زيرا مقصود اصلي شاعر را در بردارد و محتواي آن مي تواند مدح يا رثا يا وصف و پند و اندرز و يا حکمت و عرفان باشد.

 

3-      تجديد مطلع چيست؟

آوردن بيتي مصرّع در ميان قصيده است و براي انتقال از موضوعي به موضوع ديگر و طولاني ساختن قصيده شاعر از آن استفاده مي کند.

 

4-      چند تن از قصيده پردازان بزرگ شعر فارسي را نام ببريد؟

رودکي، فرخي سيستاني، ناصرخسرو، سنايي، سعدي، ملک الشعراي بهار، مهدي حميدي، مهرداد اوستا

 

5-      قالب غزل را تعريف کنيد و بگوييد از چه قرني رواج مي يابد؟

غزل، شعري است حداقل در پنج بيت که مصراع اول و مصراعهاي زوج آن هم قافيه اند و از قرن ششم ه.ق يا کمي پيش از آن رواج يافته است.

 

6-      چند تن از غزل سرايان بزرگ شعر فارسي را نام ببريد؟

مولوي، سعدي، حافظ، صائب، رهي معيري، شهريار.

 

خود آزمايي

 

1-      قصايد مدحي از چه بخشهايي تشکيل مي شود؟ از 4 بخش تشکيل مي شود:

الف) تعزّل           2)تخلصّ         3) تندي اصلي           4) شريطه و دعا

 

2-      تفاوت اصطلاح «تخلصّ» در قصيده و غزل را توضيج دهيد؟

 تخلصّ در غزل يعني ذکر نام شعري شاعر در بيت پاياني شعر يا ماقبل آن؛ ولي در قصيده تخلصّ رابطه ميان مقدمه و تندي اصلي قصيده است.

 

3-      عمده ترين مضامين قصيده هاي فارسي را بيان کنيد؟   

مدح، رثا، پند و اندرز، حکمت و عرفان از عمده ترين مضامين قصيده هاي فارسي هستند.

 

4-      قالب قصيده و غزل را از ديد محتوا با هم مقايسه کنيد؟

محتواي قصيده، غالباً مدح، وصف، پند و اندرز و مرثيه است ولي محتواي غزل، عاشقانه و عارفانه و گاهي مطالب اجتماعي است.

 

5-      تفاوت محتوايي غزلهاي سنتي را با غزلهاي پس از مشروطه بنويسيد؟

در غزلهاي سنتي اغلب مضامين عاشقانه و عارفانه ديده مي شود ولي پس از مشروطه غزلهايي با مضامين اجتماعي هم ديده مي شود.

 

6-      با مراجعه به کتاب ادبيات سال دوم شعر «باغ عشق» و «در کوچه سار شب» را از ديد قالب و محتوا با هم مقايسه کنيد؟

قالب «باغ عشق» قصيده و محتواي آن عرفاني و اخلاقي است؛ اما قالب شعر «در کوچه سار شب» غزل و محتواي آن اجتماعي است.