آرايه هاي ادبي-درس11- بيان(استعاره)
آرايه هاي ادبي
بخش سوم
بيان
درس 11
1- استعاره مصرّحه را توضيح دهيد؟
بيان «مشبهٌ به» و اراده تمامي ارکان تشبيه است و ناميدن اين استعاره به مصرحه (آشکار) به سبب آن است که از طريق مشبهٌ به، به آساني مي توان به وجه شبه و مشبه دست يافت.
خود آزمايي
1- در شعرهاي زير، استعاره هاي مصرحه را بيابيد و بگوييد که چگونه پديد آمده اند مشبه و مشبهٌ به وجه شبه را نيز بيابيد؟
- شمس و قمرم آمد، سمع و بصرم آمد / وان سيم برم آمد، وان کانِ زرم آمد
«مولوي»
استعاره ها: شمس، قمر، سمع، بصر، سيم، کان زر، هستند و همچنين مشبهٌ به هم مي باشند.
مشبه همه آنها: شمس تبريزي / وجه شبه: نورانيت شمس تبريزي و يکساني در وجود و ارزشمندي است.
- در اين بازار اگر سودي است با درويش خرسند است
خدايا، منعم گردان به درويشي و خرسندي
«حافظ»
استعاره: بازار استعاره از دينا / مشبه: دنيا / مشبهٌ به: بازار
وجه شبه: وجود کالا و کسب مال و فايده بردن از دينا و بازار است.
- مرا در خانه سروي هست کاندر سايه قدّش
فراغ از سرو بستاني و شمشاد چمن دارم
«حافظ»
استعاره ها: سرو استعاره از قد محبوب/
مشبه: محبوب يا معشوق /
مشبهٌ به: سرو /وجه
شبه: تناسب قد سرو است.
- بخت آن نکند با من، کان شاخ صنوبر را / بنشينم و بنشانم، گل بر سرش افشانم
استعاره ها: شاخ صنوبر استعاره از محبوب/ مشبه: محبوب/ مشبهٌ به: شاخ صنوبر/ وجه شبه: بلندي و راستي قد و قامت.
- اي غنچه خندان، چرا خون در دل ما مي کني؟
خاري به خود مي بندي و ما را ز سر وا مي کني
«حافظ»
استعاره ها: غنچه خندان، خار/
مشبه ها: معشوق، رقيب شهريار/
مشبهٌ به ها: غنچه شکفته و خار/
وجه شبهه ها: خوشرويي و زيبايي، بي ارزشي و گزندگي.
- چو تنها ماند ماه سرو بالا فشاند از نرگسان لؤلوي لالا
«نظامي»
استعاره هاي بيت: ماه سرو بالا، نرگسان، لؤلوي لالا/ مشبهٌ به ها: ماه سرو بالا، نرگسان، لؤلوي لالا
مشبه هاي بيت: شيرين معشوق خسرو، دو چشم شيرين، قطرات اشک/ وجه شبه ها: زيبايي و بلندي قد، چشم سياهي وسط درخشش.
2- با واژه هاي زير استعاره مصرحه بسازيد؟
کاروان سرا: چند روزي که در اين کاروان سرا اقامت داري به فکر توشه آخرت باش.
ماه: آن ماه دو هفته در نقاب است / يا حوري دست در خصاب است
«سعدي»
3- استعارات مصرحه زير را به تشبيه تبديل کنيد و تمامي پايه هاي تشبيه را نام ببريد؟
- سعدي از زبان پيري که او را به شادماني و عيش دعوت کرده است، مي فرمايد:
مرا برف باريده بر پرّ زاغ نشايد چو بلبل تماشاي باغ
«سعدي»
تشبيه: سفيدي مانند برف، موهاي سياه مرا در خود گرفته است و شادي و تفريح شايسته من نيست.
مشبه ها: سفيدي،موي سياه/ مشبهٌ به ها: برف، پر زاغ/ وجه شبه ها: سفيدي برف و سياهي پرّ زاغ
- باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است شمشادِ خانه پرور من از که کمتر است
(استعاره مصرحه) «حافظ»
تشبيه: روي او ماه است اگر بر ماه مشک افشان شود. قد او سرو است اگر بر سرو لالستان بود.
مشبه ها: روي، قد/ مشبهٌ به ها: ماه، سرو/ وجه شبه ها: زيبايي، بلندي
- باز امشب اي ستاره تابان نيامدي باز اي سپيده شب هجران نيامد
(استعاره مصرحه) (استعاره مصرحه) «شهريار»
تشبيه: اي محبوب دوباره امشب مانند ستاره اي درخشان نزد من نيامدي و چون سپيده، شب تاريک فراق مرا روشن نکردي. /مشبه: محبوب و معشوق/ مشبهٌ به ها: ستاره تابان و سپيده شب هجران/ وجه شبه: روشنگري / ادات: مانند و چون
- تا تو را جاي شد اي سرو روان در دل من هيچکس مي نپسندم که به جاي تو بود
(استعاره مصرحه) «سعدي»
تشبيه: اي محبوب که چون سرو رونده هستي، هيچکس را نمي پسندم که جانشين تو شود.
پايه ها: مشبه: محبوب/ مشبهٌ به: سرو روان/ ادات تشبيه: چون/ وجه شبه: تناسب اندام
(چه بسيارند انسانهايي كه از انسانيت فقط يك رنگ و ظاهر را به ارث برده اند و تمام ارزشها و منشها را به خاطر هوي و هوس كنار گذاشته و از نفس و شهوت به يكتايي ياد مي كنند و تمام مسائل را با لنز منفعت و لذت مي بينند.