آرايه هاي ادبي-درس19- بديع آرايه هاي لفظي ، آرايه هاي معنوي (جناس)
آرايه هاي ادبي
بخش چهارم
بديع آرايه هاي لفظي، آرايه هاي معنوي
درس 19
1- جناس را تعريف کنيد؟
يکساني و شباهت کامل يا ناقص دو يا چند واژه را در لفظ با اختلاف در معني را «جناس» گويند. مانند: گلاب است گويي به جويش روان-- به معني جاري
همي شاد گردد ز بويش روان -- به معني روح و جان
خود آزمايي
1- در اشعار و جمله هاي زير، جناسها را بيابيد و اگر اختلافي در صامتها يا مصوتهاست بيان کنيد؟
- خرامان بشد سوي آب روان چنان چون شده باز يابد روان «فردوسي»
جاري حيان
روان و روان: جناس تام
- پيش رويت دگران صورت بر ديوارند نه چنين صورت و معني که تو داري،دارند
عکس چهره، رخسار «سعدي»
صورت و صورت: جناس تام
- ديده سير است مرا، جان دلير است مرا زَهره شير است مرا، زُهره تابنده شدم
«مولوي»
شير و شير: جناس ناقص، اختلاف در حرف اول / زَهره و زُهره: جناس ناقص اختلاف در مصوتهاي َ ِ ُ
- گو شمع نياريد در اين جمع که امشب در مجلس ما، ماه رخ دوست تمام است
«حافظ»
شمع و جمع: جناس ناقص، اختلاف در صامت «ش»«ج» /ما و ماه:جناس ناقص، افزايش صامت 5 در ماه.
- خوشا نماز و نياز کسي که از سر درد به آب ديده و خون جگر طهارت کرد
«حافظ»
نماز و نياز: جناس ناقص، اختلاف در صامتهاي وسط کلمات «م،ي»
- بيامد، بماليد و زين بر نهاد شد از رخش رخشان و از شاه شاد
«فردوسي»
رخش و رخشان: جناس ناقص افزايش «ان» در واژه دوم اضافه شده / شاه و شاد: جناس ناقص اختلاف در حرف آخر «ه، د»
- کفر است در طريقتِ ما کينه داشتن آيين ماست سينه چو آيينه داشتن
«طالب آملي»
است و ماست: جناس ناقص افزايشي، اضافه شدن «م» در ماست
کينه و سينه: جناس ناقص اختلافي در حرف اول «ک،س»
(چه بسيارند انسانهايي كه از انسانيت فقط يك رنگ و ظاهر را به ارث برده اند و تمام ارزشها و منشها را به خاطر هوي و هوس كنار گذاشته و از نفس و شهوت به يكتايي ياد مي كنند و تمام مسائل را با لنز منفعت و لذت مي بينند.